آثار هشتمین سوگواره هنر عاشورایی نقد و بررسی شد

تاریخ ارسال : 1393/09/25

نشست نقد و بررسی آثار هشتمین سوگواره هنر عاشورایی دوشنبه 24 آذر در گالری شماره 1 عكاسان حوزه هنری برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی مرکز محافل و جشنواره های حوزه هنری، طی نشستی در گالری شماره 1 عكاسان حوزه هنری، آثار هشتمین سوگواره هنر عاشورایی مورد نقد و بررسی داوران، اساتید و برخی از شركت كنندگان این دوره سوگواره قرار گرفت.
  آثار عاشورایی باید معرفتی باشند
در ابتدای این جلسه، صدیقه سلمان دبیر هنری هشتمین سوگواره هنر عاشورایی درخصوص برگزاری این جشنواره گفت: برنامه ریزی های اولیه به همراه دعوت از اساتید برای ارزیابی آثار صورت گرفت و پس از تكمیل ارسال آثار به دبیرخانه سوگواره و مورد داوری قرار گرفتن، آثار منتخب و راه یافته به نمایشگاه مشخص شد.
وی افزود: نكات بسیار دقیق و ظریفی از سوی داوران درمورد آثار راه یافته مطرح شد و به شخصه فكر می كنم آثار رسیده با توجه به پیشینه این سوگواره از سطح قابل قبولی برخوردار نبود و باید انتظار بیشتری داشت باشیم. مهم ترین نقطه ضعف این آثار معرفتی و درون شناختی است و افرادی كه خلق اثر می كنند نه فقط با واقعه كربلا بلكه با عمق و مفاهیم متعالی آن نیز باید عجین شده باشند. باید به مفاهیمی مانند حریت و رهایی به نحو ارزنده تری پرداخته شود و این مفاهیم را با مسائل امروز همانند سازی كرده و انطباق دهیم، تا واقعه كربلا را درك و كشف كنیم و نمود آن را در جامعه ببینیم.
موضوع عاشورا یك موضوع اخلاقی – انسانی است
در ادامه این نشست، فرشته سعیدا از داوران هشتمین سوگواره هنر عاشورایی درخصوص این سوگواره گفت: موضوع عاشورا یك موضوع اخلاقی – انسانی است. افراد اگر درك عمیق، شناخت و مطالعه مناسبی نسبت به واقعه كربلا و هر واقعه انسانی دیگری داشته باشند، آثار عمیق تر و هنرمندانه تری خلق خواهند كرد.
وی ادامه داد: اما این كه چگونه باید این عمق اتفاق بیفتد، شاید كلید حل آن در دست رسانه ها و پژوهش های خود هنرمندان است. مسائل انسانی مواردی نیستند كه با آن ناآشنا باشند. با شناخت مسائل انسانی می توان آن ها را در قالب هنر متبلور كرد و این گونه به جامعه یاری رساند.
اثر عاشورایی باید برای لحظه ای فرد را از مسائل زمینی جدا كند
در ادامه، محمدعلی بنی اسدی از داوران هشتمین سوگواره هنر عاشورایی درباره روند داوری این سوگواره گفت: در یك جشنواره مرتبط با مسائل مذهبی دیگر این سوال برایم مطرح شده بود كه یك اثر هنر دینی باید چه مشخصاتی داشته باشد. در هنر غربی پرداختن به مضامین دینی واجد نگاه زیباشناسانه خاص خودشان است. این جشنواره یك سوگواره است. پس هنرمند باید سوگواره را درك كند. آیا باید هنر عاشورایی را به دست عامه سپرد تا مسیر خود را طی كند؟ وظیفه فرد هنرمند چیست؟ او چگونه باید كار كند؟
وی ادامه داد: فرض بر این است كه هنرند به جایی رسیده است كه می تواند و در حال خلق اثر است. این زمانی است كه او «بتواند» و « ببیند» و این دیدن نوعی شناخت درونی و معنوی است. باید وارد عمق مسئله شود و به او عنایت شود كه جلو برود.
این داور هشتمین سوگواره هنر عاشورایی به یكی از فرم های حاضر در این جشنواره اشاره كرد و گفت: نوعی طراحی و فرم در كارها دیدم كه هنوز برایم سوال شده است و عمدتا متوجه نمی شوم به چه دلیل به سمت انیمیشن و كمیك استریپ حركت كرده است. این موضوع در خصوص مسائل دینی خوب و مناسب نیست، این تغییر شكل را به شخصه نمی پسندم و مناسب مفاهیم مذهبی مقدس نیست.
وی افزود: حداقل انتظاری كه از یك اثر عاشورایی و دینی می رود این است كه حتی برای لحظه ای شما را از مسائل زمینی جدا كند. در آثار عاشورایی شیوه مقامی و جایگاه از یك سوی و یا ایده گرفتن از مراسم عزداری به شكل نماد و آیكون برای به تصویر كشیدن سوگ و غم دو راه را پیش پای هنرمند جوان می گذارد تا دست به خلق اثر بزند. باید برای خلق اثر آدابی را رعایت كرد، ریتمی داشت و در فضای آن بود.
در ادامه سخنان داوران هشتمین سوگواره هنر عاشورایی عفت السادات افضل طوسی، درخصوص این سوگواره گفت: فرصتی نیكویی برای من پیش آمد، كه در یك محیط متعالی مشغول به فعالیت شوم. امید دارم حضور افراد در چنین سوگواره ای این باشد كه آن فرد حداقل فكر كند تا اثری خلق شود كه با نام و حضور امام حسین (ع) متعالی گردد.
وی ادامه داد: خلق اثر در چنین فضایی مربوط به هنر مقدس است و تعارف پذیر هم نیست. اگر مقدس قابل تجمیع با هنر نیست، شاید بسیاری این گونه فكر كنند اما واقعیت غیر از این است، زیرا در هنر دینی مطالعه قابل پیگیری در سطح جامعه وجود دارد. حتی اگر هنرمند هم نمی داند كه چنین آثاری هنر مقدسی است، موضوع را كه می داند و می شناسد. به عقیده شخص من، نگاه كردن به این هنر مانند تابش نور به منشور است كه در چنین هنری مقدس و با موضوعی مقدسی است، مانند امام حسین (ع) كه به اندازه خودش در معرض این نور قرار می گیرد.
این داور هشتمین سوگواره هنر عاشورایی درخصوص الگوبرداری در آثار نوین گفت: داوران با انتخاب هایشان شرایطی را به وجود می آورند كه برای آینده الگو شود. به همین دلیل بسیاری از آثار رسیده به این سوگواره چاپ سنگی را الگو قرار داده بودند. شمایل نگاری دوره قاجار را به امروز می آورند، این مسئله شاید برای این است كه مثلا آمادگی نداریم.
وی افزود: بخش دیگری هم آسان گیری و كپی كاری است. اگر بنا است كه اتفاق بهتری بیفتد، در حوزه هنری كه خط مذهبی را دنبال می كند باید سیاست گذاری انجام گیرد. كلیشه ها اذیت می كند، اما اگر در این به روز كردن حدود تاریخی و مفهومی مشخص نشود، همه چیز به بیراهه خواهد رفت و از اصل مطلب دور خواهد شد. قضیه به روز شدن در شكل نیست؛ هنرمند باید بسیار دقت كند.
در ادامه این نشست نقد و بررسی آثار هشتمین سوگواره هنر عاشورایی، احمد آقا قلی زاده داور هشتمین سوگواره هنر عاشورایی درمورد این سوگواره گفت: ابتدا باید به این نكته اشاره كنم كه انگیزه تاسیس سوگواره هنر عاشورایی، دشمنان بودند. در خیابان های شهر شمایل نگاری های فجیع و نامناسبی می كشیدند كه باعث بغض در هنرمندان متعهد و مذهبی می شد تا آن ها بروند دنبال الگویی مناسب و با ایجاد آن از انحراف جلوگیری شود.
وی ادامه داد: تا دوره پنجم دیدم كه تغییرات خاصی صورت نگرفت. در اوج همان دوره های نخست برگزاری این سوگواره بود كه باعث اعتراض شد كه این گونه پیش نرود، چون نگاه سطحی كمك نمی كند. فاجعه از زمان تكثر آموزشگاه های گرافیكی و نبود اساتید آموزش دیده كه نمی توانند به مبانی فكری و تكنیك قوی جوانان كمك كنند آغاز شد.
آقا قلی زاده افزود: در موارد متعددی، در بسیاری از جشنواره ها شاهد كپی كاری آثار بودیم. خوشبختانه یا متاسفانه برای حضور در این سوگواره هیچ منبع خارجی وجود ندارد و تنها به آثار چاپ سنگی یا نقاشی قهوه خانه ای رجوع می شود؛ چون به دنبال طرح های تكراری قاجار می روند. باید مفاهیم را پیدا كنیم و با مصادیق مهم آن در جهان امروز مقایسه كنیم. باید ابتدا محتوا را بیابیم و سپس به روز كنیم. به طور مثال، لازم است بدانیم پوستر باید شبیه دوبیتی باشد نه غزل؛ یعنی گویا و موجز باشد. بهترین روش این است كه پوسترهای تمامی دوره ها در یك كتاب چاپ شود تا برای آیندگان بماند.
 برای شركت در یك سوگواره «حال» و «حضور» مهم است
در ادامه این نشست، مرتضی حیدری عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، درخصوص سوگواره هنر عاشورایی گفت: بحث را باید از قالب ها آغاز كنیم. یك پژوهشگر غربی معتقد است كه آثار دوران رنسانس آثار مذهبی نیستند، بلكه قالب مذهبی دارند. قالب بسیار مهم است، نمی توان با الفاظ و ریتم شعر سهراب سپهری، یك شعر حماسی سرود؛ زیرا لحن سپهری برای این كار مناسب نیست.
وی ادامه داد: نقاشی های دوران بیزانس و مجسمه های دوران گوتیك قالب های مناسبی برای طرح مسائل مذهبی مسیحیت هستند. باید قالب ها را شناخت و «حال» و «حضور» برای شركت در یك سوگواره وجود داشته باشد. چاپ های سنگی كه دانشجویان به دنبال آن می روند، روایت ساده و عام دارد كه جامعه آن را درك می كند. هنر باید به طور ذاتی دنبال نوآوری باشد. اگر هنرمندی نوآوری نكند، پیشرفتی نداشته و چیز جدیدی خلق نكرده است. می توان زاویه نو، قالب نو و رویكرد جدید یافت و به آن پرداخت. حس، حال و وحدت اجزا مهم است. اقتباس درست حتی از یك تصویرگر غربی باشد، به شرط آداپته كردن درست، بسیار هم خوب است. می توان از هر چیزی ایده و وام گرفت.
  هنرمند عاشورا ذاكر است
در ادامه، مرتضی گودرزی دیباج مدیر مركز هنرهای تجسمی حوزه هنری، درباره مفاهیم در آثار هنر عاشورایی گفت: نباید در كربلا ماند، باید به عمق واقعیت رفت. آثار تكراری شده است. ایده گرفتن و مصادره كردن درخصوص پوسترهای تبلیغاتی خوب است اما گرته برداری از نقاشی قهوه خانه ای، آن هم بدون فكر، به كل و اصل اثر ضربه وارد می كند.
وی افزود: مسئله مهم درخصوص هنر عاشورایی چیزی است كه در خارج از هنر گریبان ما را گرفته است و آن مسئله تنبلی است كه در جشنواره ها نمود پیدا می كند. گاهی حتی كم لطفی ها و ناجوانمردی ها در كپی كاری وجود دارد. این ها گریبانگیر هنر عاشورایی – ارزشی ما شده است. در این بین، ممكن است داور نیز تشخیص ندهد و همه چیز خراب شود. باید هنرمند مطالعه و تحقیق بكند، تا با تكیه بر عمق قضیه، اثری عمیق خلق كند.
دیباج در پایان گفت: هنرمند عاشورا ذاكر است. نباید به دنبال جایزه و افتخار باشد. باید شرایطی را فراهم سازیم كه افراد فارغ از جایزه خلق اثر كنند؛ آن هم اثری كه بر اساس شناخت، معرفت و مطالعه عمیق شكل گرفته است.
این نشست نقد و بررسی آثار هشتمین سوگواره هنر عاشورایی، با پرسش و پاسخ حاضرین و اساتید مدعو به پایان رسید.